Teatr dell'arte

Prezentowany wybor to lektura obowiazkowa dla wszystkich zainteresowanych teatrem. Autorzy tekstow zebranych w publikacji prezentuja calkowicie nowe spojrzenie na te historyczna forme widowiska i obalaja mity, jakimi obroslo ono przez stulecia. Burza skostniale przekonania i pisza jego nowa historie. Dowodza, ze nasze wyobrazenie o nim jest zapisem "sentymentalnej pamieci", efektem mitologizacji i przeszlosci kulturowej. Kiedy mowa o komedii dell'arte - zauwaza Ferdinando Taviani - trzeba zawsze pamietac, zeby oddzielic to, co jest jej mitologia, od tego, co wie o niej historia. Mit mowi, ze byl to teatr popularny, spontaniczny, oparty na improwizacji i niczym nieskrepowanej wyobrazni, wystawiany na swiezym powietrzu, grany na targach, placach, ulicach, ktory przykuwal uwage przypadkowych przechodniow. Tak rozumiana komedia dell'arte rozpalala wyobraznie artystow romantycznych (Jean Starobinski) i modernistycznych (J. Douglas Clayton). Wedlug tych wyobrazen aktor dell'arte byl nierozerwalnie zrosniety ze swoja postacia - "maska". Wiedza historyczna wprowadza do tego obrazu znaczace korekty. Juz teatr Giorgia Goldoniego, opisany przez Jamesa H. Johnsona, gra z mitem komedii dell'arte, wytwarzajac go i przekraczajac zarazem. Podazajac wiec za mysla Tavianiego, trzeba zalozyc, ze komedia dell'arte nie powinna byc rozumiana jako scisle okreslony gatunek teatru europejskiego, a przynajmniej nie tylko w ten sposob. W swym zrodlowym kulturowym kontekscie komedia jest po prostu synonimem teatru, a arte oznacza kunszt w najrozmaitszych dziedzinach publicznej ekspresji, poczynajac od poezji, przez muzyke, taniec, az do popisow akrobatycznych, ktore ja powolaly do zycia, zapowiada heterogenicznosc form teatru europejskiego. Siro Ferrone, przygladajac sie metodom kompozycyjnym w teatrze dell'arte, takze wskazuje na heterogeniczny i zlozony charakter zjawiska, postulujac w zwiazku z tym nowe podejscie metodologiczne. Robert Henke widzi w teatrze dell'arte historyczne napiecie miedzy oralnoscia a pismiennoscia, ktore odciska pietno nie tylko na samym spektaklu ale takze na formalnym kontekscie jego funkcjonowania w spoleczenstwie. Anne MacNeil, sledzac muzyczne aspekty przedstawien dell'arte, ukazuje scisly zwiazek zachodzacy miedzy sztuka spiewajacych i komponujacych aktorek a narodzinami opery. Enrico Fulchignoni zas, przygladajac sie raz jeszcze historycznym zrodlom komedii dell'arte, kaze zakwestionowac jej mityczne wloskie korzenie. Teatr dell'arte rodzi sie nie tylko na przecieciu oralnosci i pismiennosci, muzyki i teatralnej gry, rodzi sie takze w przecieciu kultur, wzajemnym przenikaniu wschodu i zachodu, w miejscu, gdzie roznorodnosc, dialog i wymiana staja sie zrodlem nowych form kulturowych.